Hoe God verdween uit Jorwert - Geert Mak
ISBN 978 90 450 45 320
vijftigste druk 2021, jubileumeditie
Uitgeverij Atlas Contact
Maar wat valt er nog te schrijven over een boek dat al meer dan een kwart eeuw geleden is uitgekomen en zijn sporen op literair gebied al zo indrukwekkend heeft nagelaten.
Laat ik beginnen met mijn eigen ervaringen. Ik wilde dit boek graag lezen omdat ik ben opgegroeid in een christelijk dorp als dochter van een middenstander en als nichtje van een familie met een grote boerderij waar ik vaak en graag mocht komen. Ik ben van een generatie die heel veel in Hoe God verdween uit Jorwert herken en aanvankelijk verkeerde ik tijdens het lezen vooral in een nostalgische stemming waarbij ik me afvroeg hoe interessant dit boek voor volgende generaties nog zal zijn.
Mijn angst daarvoor werd aan het eind van het boek de kop ingedrukt. Het nieuwe nawoord verwoord exact hoe actueel dit boek nog is en wat er bijvoorbeeld achter de huidige boerenprotesten schuilgaat.
Net als in Jorwert zag ik in mijn dorp dingen veranderen, veranderingen die niet te stoppen waren, maar die je ook niet wilde stoppen. Men wilde immers vooruit, het was de bedoeling om door te leren, en te ontsnappen uit dat beklemmende milieu waar iedereen op elkaar lette. Je losmaken was de norm.
Nu verlang ik weleens terug naar dat enorme sociale vangnet en die ons-kent-ons-cultuur. Voor mij betekent dit boek ook heimwee naar een gelukkige kindertijd. Waar bleef die tijd dat alles overzichtelijk was? In een poging mijn kind hier iets van mee gegeven deden wij inderdaad ook aan boerenrecreatie: een kinderfeestje slootjespringen. Het beste feestje ooit!
Eerst wil je tegen alle tradities in veranderen (loskomen van dat plattelandskind in jezelf) en vervolgens wil je vast houden aan wat ooit de norm (veilig en overzichtelijk) was. Ondertussen staan ook anderen (de boeren) niet stil en zoeken zij naar nieuwe vormen van inkomen.
Ons dorp kreeg er een dorp bij. Ook hier stegen de huizenprijzen de pan uit en is de woningnood hoog. Het boerenleven is veranderd, we kennen niet iedereen meer en toch zie je ook hier de kentering. Er wordt weer gezocht naar de menselijke maat.
De middenstand is niet verdwenen, maar wel veranderd en weet zich aan te passen aan de behoeften van het dorp. De boeren vinden zichzelf, met mooie initiatieven zoals zorgboerderijen, opnieuw uit. Veelbelovende burgerinitiatieven zijn het begin van een andere toekomst.
In Hoe God verdween uit Jorwert lees je dat ook terug. Om te overleven zijn radicale en pijnlijke aanpassingen in onze levensstijl en werkmethodes onvermijdelijk. De boeren staan in de frontlinie, om klimaat- en milieudoelen te willen halen zal veel hedendaagse landbouw moeten verdwijnen. Om te begrijpen waarom dat nodig is verwijs ik graag naar het boek Omarm de chaos van Jan Rotmans maar om te begrijpen waarom het voor de boeren zo moeilijk is heb je dit boek van Geert Mak nodig.
Wat hij doet is subliem. Het was heel makkelijk geweest om een opsomming te geven van hoe het platteland in 4 à 5 decennia zo snel kon veranderen, en wat de invloed was van de regelgeving in de landbouw en de veeteelt... Maar dat is niet de stijl van Geert Mak, hij weet die geschiedenis in een mooie jasje te verpakken. Door tijdelijk in Jorwert te gaan wonen, werd hij vrienden met de inwoners, leerde hun taal en hoorde hun verhalen en dilemma's. Deze persoonlijke inkijk met mooie sfeerbeschrijvingen maakt Hoe God verdween uit Jorwert een prachtig boek.
Ik wil eindigen met een citaat waarin de titel verklaard wordt: " Wie dagelijks werkt met weer en wind en leven en dood kent zijn eigen betrekkelijkheid. Maar ook dat veranderde in de loop der jaren. Toen het weer en de dood steeds meer op eigen kracht konden worden weerstaan, verdween ook God langzaam uit het zicht van Jorwert."
