Recensie: Hildeke - Lieve Joris

Hildeke - Lieve Joris

ISBN 978 90 450 46969

Uitgeverij Atlas Contact

Op de website van de uitgeverij:

"Lieve Joris duikt in ‘Hildeke’ opnieuw in haar familiegeschiedenis, nadat zij in ‘Terug naar Neerpelt’ had geschreven over haar bewonderde en verguisde broer Fonny. Door de toenemende zorg voor haar ouders wordt ze teruggezogen naar het Vlaanderen van haar jonge jaren: de moeder die ze te weinig kende, de weerbarstige vader die vooral oog had voor zijn verloren zoon. En dan is er Hildeke, ‘dat andere uiterste op de schaal van het menselijk tekort’, die na de dood van haar ouders onder de hoede komt van haar broers en zussen. Hildeke heeft een ‘zingend hartje’, waardoor ze alom geliefd is, maar beschikt ook over een feilloze antenne voor goed en kwaad. Met liefde en humor portretteert Lieve Joris haar Vlaamse achterland. Terwijl het schuldgevoel over haar jarenlange afwezigheid knaagt, steken familiespanningen de kop op. Maar gaandeweg verzoent ze zich met de wereld die ze op haar negentiende ontvluchtte."

En op de achterflap: "Hildekes aanwezigheid scherpt onze blik; dankzij haar kunnen we dieper in de harten van mensen kijken."

Vooral deze zin en het 'zingend hartje' maakten mij nieuwsgierig naar dit boek. Meer dan dertig jaar ervaring in het speciaal onderwijs maakt dat de kinderen daar een speciaal plekje in je hart krijgen. Beperkingen? Zet ze in hun kracht en je zult zien hoe waardevol ze binnen de samenleving zijn. Ik heb meer dan eens in de spiegels gekeken die ze me voorhouden: "Zo moet het juf."

Tot zover dat wat bekend was over dit boek en wat mijn motivatie was om het boek te willen lezen...

Bij het lezen van de eerste bladzijden had ik het gevoel dat ik behoorlijk op het verkeerde been gezet was. Dit was geen boek over Hildeke, het ging over dementie. Helemaal geen boek waar ik op zat te wachten. Egodocumenten (een term die je breed kunt opvatten) zijn boeken waar ik niet dol op ben omdat ik ze associeer met 'je eigen sores als verwerkingsproces op schrijven'.

'Hildeke' is een egodocument over de familie Joris, maar het bleek geen soresverhaal te zijn...in tegendeel. Het eerste deel is een liefdevol document over de ontmanteling van het ouderlijk huis, het overlijden van moeder en de aftakeling van vader. Zijn verwarring wordt ondanks de ernst met humor beschreven, zijn eenzaamheid wordt bedwongen door de kat. Zijn kleiner wordende wereld maakt dat ook Lieve kiest voor de vertraging. Trage uren leveren mooie momenten op. Het is een herkenbare uitputtingsslag omdat je iemand kwijtraakt die er nog is.

In het tweede deel wordt duidelijk waarom het verhaal van de schepper (vader) eerst verteld moest worden. Hij had altijd zorg

om Hildeke en streed voor haar plek en rechten in de maatschappij. Wie zal er voor haar zorgen als hij er niet meer is? Hierna volgt ogenschijnlijk een soort opsomming van wat er allemaal met Hildeke wordt ondernomen door de broers en zussen. Maar gedurende alle vakanties, uitstapjes en logeerpartijen ontdekt de lezer dat de familie een soort vangnet om Hildeke heen creëert. Dit verandert en beïnvloedt de verhoudingen binnen de familie. Hildeke houdt hen bij elkaar maar toont ze ook welk gedrag zij van hen verwacht, welke hulp (en liefde) zij nodig heeft.

Zo laat Hildeke ook aan de broers en zussen zien, dat het liefste wat ze ooit hadden hen gaat verlaten. De mooie afscheidsteksten op de laatste bladzijden maken dit boek een mooi en intiem egodocument.

Er zijn momenten dat dit boek je troost biedt, maar even zoveel momenten dat het confronterend dichtbij komt.

Recensie: White stork farmhouse - Marijn O'Hanlon

White stork farmhouse - Marijn O'Hanlon

ISBN 978 90 450 4712 6

Uitgeverij Atlas Contact

Op de site van Atlas Contact:
"Het leven in Drenthe is net zo interessant als dat in het Amazonegebied. Marijn O’Hanlon trok zich met haar man Redmond O’Hanlon terug op het Drentse platteland. In dit boek beschrijft ze het dagelijks leven in de grote tuin van een huis met een ooievaarsnest op het dak. Meeleven met de natuur blijkt een goed middel tegen de kwalen van het ouder worden en tegen depressies en kan het leven in Drenthe net zo interessant maken als dat in het Amazonegebied."

Ik wilde dit boek graag lezen omdat ik in verband met corona en mijn eigen gezondheid mijn (vakantie) heil dichterbij ben gaan zoeken. Ondertussen heb ik mijn hart verpand aan het oosten van Nederland en zo ook kennis gemaakt met Drenthe. Ver weg hoef ik niet meer, dat is voor mij alleen maar stress. Genieten van het hier en nu, dichtbij dat is waar het voor mij om draait. Zien anderen, en zeker wereldreizigers zoals de O'Hanlons, dezelfde schoonheid die ik ervaar en voelen ze dezelfde rust?

Tijdens het lezen bleek dat nu precies waar het in dit boek om leek te gaan: heel zen genieten van de meest voor de hand liggende dingen. Tegenslag aankunnen omdat er zoveel moois vooral in de natuur om je heen te beleven valt. Een mooie uitspraak van Redmond: "Natuur is de enige troost die we in het leven hebben."

White stork farmhouse is een heerlijk kabbelend dagboek vooral over de tuin van het echtpaar O'Hanlon waarin behalve ooievaars nog veel meer dieren te vinden zijn, maar naast de dieren gaat het ook over henzelf en over het ouder worden en het dealen met een mindere gezondheid.

Het boek begint in februari 2021. Het is spannend of de ooievaars zullen terugkeren. Daarna volgt het gevoel van geluk dat ze er zijn, maar ook zorgen over de bouw van het nest. Zullen ze blijven en komen er jongen? En dan is er nog Bertus, de kat met een sterk jachtinstinct terwijl de lucht zindert van de paringsdrang, love is in the air. 

Prachtige omschrijvingen, zo is de landing van een ooievaar een "zonovergoten zweefvlucht naar de weide met het landingsgestel uit." Beeldend beschreven, je ziet het bijna voor je. Naast dit zijn er ook veel wetenswaardigheden terug te lezen zoals de verklaring over de naam Stork. Stork staat voor stok=penis en zo kun je de link leggen naar het feit dat de ooievaar als babybrenger bekend staat. Maar ook heel veel kennis over de natuur, direct ontsproten aan Redmonds geheugen of opgezocht in zijn onuitputtelijke bibliotheek en anders wel opgedaan bij de buren of andere bewoners uit de directe omgeving. 

Drenthe lijkt een garantie voor stilte, natuur en burenhulp.

Er zijn observaties waarbij menselijke eigenschappen en emoties toegedicht worden aan de ooievaars en andere dieren. De kleppertaal die je kunt verstaan. Het oogcontact...

En dan de verhalen over vroeger uit een totaal andere omgeving die Redmond uit zijn jeugd of van zijn reizen heeft overgehouden en die allemaal dienen ter illustratie van het hier en nu in de tuin. Extra aangedikt met vogelimitaties die je "kunt horen".

Het jaar vordert, jonge vogeltjes worden groot. Er is ook leed.

Redmond kampt met best veel problemen en dan begrijp je des te beter zijn opmerking over de troost die de natuur je kan bieden. Je moet het alleen wel willen en kunnen zien. Dit dagboek helpt je daarbij. Uiteindelijk gaat het om de liefde die overwint.

Het hebben van een moestuin verandert je bewustzijn, daar is namelijk alles urgent dingen kunnen niet wachten. Oogsten en invriezen, creatief zijn.

Oogsten is een mooie beloning na alle geleverde inspanningen, zeker als je op het gebied van gezondheid dingen weer kunt doen die eerder te zwaar waren.

De jongen vliegen uit. Het nest is leeg. En dan begint de zorgen-cyclus eigenlijk opnieuw, want onderweg kan er natuurlijk van alles misgaan. Hoe wijs is dan de opmerking van Redmond, dat Marijn moet stoppen met negatieve gedachten omdat je er niets mee opschiet en je er alleen maar miserabel door gaat voelen.

Nieuwe hoop, want in het mooie avondlicht landt er een ooievaar op het dak...

"We kunnen niets anders doen dan wachten, onverstoorbaar blijven, net als de ooievaar. Accepteren dat we niet alles in de hand hebben. Het weer niet. Megalomane mannen die met mensenlevens spelen niet. Virusmutaties niet. Onze eigen tekortkomingen niet."

"Misschien wordt het morgen beter."

Kortom een heerlijk boek dat je leert kijken en luisteren naar de wereld dichtbij.

Mocht er van dit boek ooit een luisterboek gemaakt worden, laat Redmond het dan voorlezen. Zelfs nu al, gewoon lezend zonder geluid zijn zijn vogelimitaties prachtig.

Recensie: Het zustertapijt - Lars Mytting

Het zustertapijt - Lars Mytting

ISBN 978 9025 471026

Uitgeverij Atlas Contact

Een aantal jaar geleden mocht ik ‘Paardenkracht’ van Lars Mytting recenseren. Een prachtig boek dat mij terugbracht naar mijn vakanties in Noorwegen. De schrijfstijl smaakte naar meer, dus gaf ik mij op om 'De Zusterklokken' te recenseren, helaas ging dat toen niet door, maar bij 'Het Zustertapijt' slaagde mijn poging wel.
Moet je eerst 'De Zusterklokken' gelezen hebben? Er werd geschreven van niet. Ondanks dat besloot ik er toch voor te kiezen de familiekroniek als één geheel te beschouwen en eerst 'De Zusterklokken' te lezen. Daar heb ik geen moment spijt van gehad. Allereerst natuurlijk omdat 'De Zusterklokken' een prachtig boek is wat je meteen de mythische wereld van het Noordse bijgeloof intrekt, maar vooral ook omdat de kennis uit deel 1 een verdieping biedt aan het tweede verhaal.

En nu al kan ik niet wachten op de verschijning van deel 3.

'Het Zustertapijt' begint in 1903 en loopt door tot na de eerste wereldoorlog. Het is 22 jaar na de geboorte van Jehans, de zoon van Astrid Hekne. Dominee Sweigaard heeft hem mee teruggebracht naar Butangen. Daar is hij opgegroeid bij pleegouders en verbleef hij onder de hoede van de dominee. Ondertussen is Jehans volwassen geworden, er is geen binding met de familie van zijn moeder en ook de relatie tussen hem en Kai Sweigaard is ergens door verstoord. Hij trekt graag de bergen in, de enige plek waar hij zich vrij voelt. Hier jaagt hij op rendieren. Als hij op zeker moment een immens rendier schiet, ontmoet hij een Engelse jager met wie hij een sterke verbondenheid voelt. Deze ontmoeting zal het leven van beiden blijvend beïnvloeden en geeft Jehans de kracht om zijn lot in eigen handen te nemen.

In een tijdsbestek van grofweg twee decennia wordt het leven van Jehans geschetst, hoe hij zich op persoonlijk vlak ontwikkelt, maar ook wat hij voor Butangen betekent en wat hij in het dorp teweeg brengt. Daaraan parallel loopt het tweede verhaal over de Engelse jager Victor.

Aan dit alles gaat een intro vooraf over de zusters Hekne, de naamgeefsters aan de zusterklokken uit deel 1. Zonder daadwerkelijk te beschrijven wat er precies met de zussen is gebeurd, licht Lars Mytting toch weer een tipje van het mysterie op over het leven van de zussen. Het door hen geweven en ooit spoorloos verdwenen zustertapijt Skråpånatta, is een rode draad in het leven van Kai Sweigaard.

Het is fascinerend om te ervaren hoe Lars Mytting deze drie verhalen door elkaar weeft en daar facetten uit deel 1 aan toevoegt. Vervolgens plaatst hij deze fictie tegen de werkelijke achtergrond van de tweede industriële revolutie, de eerste wereldoorlog, het begin van vrouwenemancipatie en de Spaanse griep. Hierdoor leest het verhaal alsof het echt gebeurd is en dat is wat Lars Mytting zo'n goede verteller maakt, fictie en non-fictie zijn nauw met elkaar verweven. 

En dat niet alleen, ook geloof en bijgeloof lopen in elkaar door. Het is de strijd van Dominee Sweigaard: Het geloof was alles, het enige wat restte wanneer niets meer hielp...de dominee grijpt naar het bijgeloof als zelfs het geloof niet meer helpt.

Een opvallend item in dit boek als het over de Spaanse griep gaat is dat Kai Sweigaard de mensen er op wijst hoe belangrijk hygiëne is. In deze Corona tijd lijkt de dominee zijn tijd vooruit te zijn. Of zien we dit soort ziektes steeds terugkeren. Net zoals de vraag opdoemt of dit het einde is? Skråpånatta?

'Het Zustertapijt' is een prachtig vervolg op 'De Zusterklokken', een prikkeling voor je zintuigen omdat de beschrijvingen zo beeldend zijn en een uitdaging voor je geduld, je wilt immers gewoon weten hoe het verder gaat... stel jezelf qua te lezen bladzijden op rantsoen, zodat je er zolang mogelijk van kunt genieten.

Recensie: Hoe God verdween uit Jorwert - Geert Mak

Hoe God verdween uit Jorwert - Geert Mak

ISBN 978 90 450 45 320

vijftigste druk 2021, jubileumeditie

Uitgeverij Atlas Contact

Biografie van een dorp tijdens de stille revolutie tussen 1945-1995, toen de echte boeren langzaam ten onder gingen.

‘Hoe God verdween uit Jorwert’ van Geert Mak is de inmiddels klassieke biografie van een dorp tijdens de stille revolutie in de tweede helft van de twintigste eeuw. Geert Mak vertelt het verhaal van de boeren en het geld, van de kleine winkeliers en de oprukkende stad, van de kerktoren die instortte en de import die niet meer groette, van de natuur die terugkeerde en tegelijk verdween. Wat is er gebeurd op het platteland toen de machines kwamen, en de subsidies en de banken, en toen de echte boeren langzaam ten onder gingen? Mak beschrijft een historische omwenteling waarvan nu pas de omvang en de gevolgen zichtbaar worden.

Deze editie is voorzien van een nieuw nawoord.

Een klassieker cadeau krijgen om te mogen recenseren, en dan nog wel een gebonden en gesigneerde jubileumeditie met prachtige foto's om de verhalen nog meer tot leven te brengen. Dat is meer dan zomaar een cadeau.

Maar wat valt er nog te schrijven over een boek dat al meer dan een kwart eeuw geleden is uitgekomen en zijn sporen op literair gebied al zo indrukwekkend heeft nagelaten.

Laat ik beginnen met mijn eigen ervaringen. Ik wilde dit boek graag lezen omdat ik ben opgegroeid in een christelijk dorp als dochter van een middenstander en als nichtje van een familie met een grote boerderij waar ik vaak en graag mocht komen. Ik ben van een generatie die heel veel in Hoe God verdween uit Jorwert herken en aanvankelijk verkeerde ik tijdens het lezen vooral in een nostalgische stemming waarbij ik me afvroeg hoe interessant dit boek voor volgende generaties nog zal zijn. 

Mijn angst daarvoor werd aan het eind van het boek de kop ingedrukt. Het nieuwe nawoord verwoord exact hoe actueel dit boek nog is en wat er bijvoorbeeld achter de huidige boerenprotesten schuilgaat.

Net als in Jorwert zag ik in mijn dorp dingen veranderen, veranderingen die niet te stoppen waren, maar die je ook niet wilde stoppen. Men wilde immers vooruit, het was de bedoeling om door te leren, en te ontsnappen uit dat beklemmende milieu waar iedereen op elkaar lette. Je losmaken was de norm.

Nu verlang ik weleens terug naar dat enorme sociale vangnet en die ons-kent-ons-cultuur. Voor mij betekent dit boek ook heimwee naar een gelukkige kindertijd. Waar bleef die tijd dat alles overzichtelijk was? In een poging mijn kind hier iets van mee gegeven deden wij inderdaad ook aan boerenrecreatie: een kinderfeestje slootjespringen. Het beste feestje ooit!

Eerst wil je tegen alle tradities in veranderen (loskomen van dat plattelandskind in jezelf) en vervolgens wil je vast houden aan wat ooit de norm (veilig en overzichtelijk) was. Ondertussen staan ook anderen (de boeren) niet stil en zoeken zij naar nieuwe vormen van inkomen.

Ons dorp kreeg er een dorp bij. Ook hier stegen de huizenprijzen de pan uit en is de woningnood hoog. Het boerenleven is veranderd, we kennen niet iedereen meer en toch zie je ook hier de kentering. Er wordt weer gezocht naar de menselijke maat.

De middenstand is niet verdwenen, maar wel veranderd en weet zich aan te passen aan de behoeften van het dorp. De boeren vinden zichzelf, met mooie initiatieven zoals zorgboerderijen, opnieuw uit. Veelbelovende burgerinitiatieven zijn het begin van een andere toekomst.

In Hoe God verdween uit Jorwert lees je dat ook terug. Om te overleven zijn radicale en pijnlijke aanpassingen in onze levensstijl en werkmethodes onvermijdelijk. De boeren staan in de frontlinie, om klimaat- en milieudoelen te willen halen zal veel hedendaagse landbouw moeten verdwijnen. Om te begrijpen waarom dat nodig is verwijs ik graag naar het boek Omarm de chaos van Jan Rotmans maar om te begrijpen waarom het voor de boeren zo moeilijk is heb je dit boek van Geert Mak nodig.

Wat hij doet is subliem. Het was heel makkelijk geweest om een opsomming te geven van hoe het platteland in 4 à 5 decennia zo snel kon veranderen, en wat de invloed was van de regelgeving in de landbouw en de veeteelt... Maar dat is niet de stijl van Geert Mak, hij weet die geschiedenis in een mooie jasje te verpakken. Door tijdelijk in Jorwert te gaan wonen, werd hij vrienden met de inwoners, leerde hun taal en hoorde hun verhalen en dilemma's. Deze persoonlijke inkijk met mooie sfeerbeschrijvingen maakt Hoe God verdween uit Jorwert een prachtig boek.

Ik wil eindigen met een citaat waarin de titel verklaard wordt: " Wie dagelijks werkt met weer en wind en leven en dood kent zijn eigen betrekkelijkheid. Maar ook dat veranderde in de loop der jaren. Toen het weer en de dood steeds meer op eigen kracht konden worden weerstaan, verdween ook God langzaam uit het zicht van Jorwert."